Obligatoryjne przesłanki unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, określone w Prawie zamówień publicznych, zawierają jedną, której interpretacja wywołuje liczne kontrowersje. Jest nią przesłanka mówiąca o unieważnieniu postępowania, gdy jest ono obarczone niemożliwą do usunięcia wadą, uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy. Kluczowy problem polega na tym, jak dokładnie rozumieć tę przesłankę oraz w jakich przypadkach może mieć ona zastosowanie.
Interpretacja przesłanki
Przesłanka ta nie powinna być rozważana w oderwaniu od innych przepisów Pzp, zwłaszcza art. 457 ust. 1, który wylicza okoliczności prowadzące do unieważnienia umowy. Zatem niemożliwa do usunięcia wada musi być tak poważna, że prowadziłaby do unieważnienia samej umowy, gdyby została zawarta. Oznacza to, że wada powinna odnosić się do istotnych naruszeń przepisów, które skutkują niemożnością legalnego zawarcia umowy.
Zgodnie z art. 457 ust. 1 Pzp umowa podlega unieważnieniu, jeżeli zamawiający:
- z naruszeniem ustawy udzielił zamówienia, zawarł umowę ramową lub ustanowił dynamiczny system zakupów bez uprzedniego zamieszczenia w Biuletynie Zamówień Publicznych albo przekazania Urzędowi Publikacji Unii Europejskiej ogłoszenia wszczynającego postępowanie lub bez wymaganego ogłoszenia zmieniającego ogłoszenie wszczynające postępowanie, jeżeli zmiany miały znaczenie dla sporządzenia wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo ofert;
- zawarł umowę z naruszeniem art. 264 lub art. 308 ust. 2 lub 3 lub art. 421 ust. 1 lub 2 albo art. 577, jeżeli uniemożliwiło to Krajowej Izbie Odwoławczej uwzględnienie odwołania przed zawarciem umowy;
- zawarł umowę przed upływem terminu, o którym mowa w art. 216 ust. 2;
- z naruszeniem art. 314 ust. 1 pkt 3, ust. 3 i 4, art. 315 lub art. 422 ust. 2 lub 3 udzielił zamówienia objętego umową ramową;
- z naruszeniem art. 323, art. 324 lub art. 391 ust. 4 lub 5 udzielił zamówienia objętego dynamicznym systemem zakupów.
W związku z powyższym, jeśli na etapie postępowania o udzielenie zamówienia wystąpi wada uniemożliwiająca zawarcie umowy w sposób legalny (a więc niepodlegającej unieważnieniu), zamawiający ma obowiązek unieważnienia postępowania.
Obowiązek uzasadnienia decyzji
Pamiętać należy, że unieważnienie postępowania jest wyjątkiem. Zamawiający, unieważniając postępowanie, ma obowiązek wskazania, na czym polega wada oraz dlaczego nie jest możliwa do jej usunięcia. Dodatkowo, musi wykazać związek między stwierdzoną wadą a brakiem możliwości zawarcia umowy zgodnej z przepisami.
Orzecznictwo KIO
Orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej w zakresie przesłanki unieważnienia postępowania obarczonego niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego jest jednolite. KIO wskazuje bowiem, że:
- unieważnienie postępowania ma charakter wyjątkowy, a Zamawiający obowiązany jest uzasadnić przesłanki unieważnienia, o których mowa w art. 255 pkt 6 Pzp, co powoduje, iż każdy z wykonawców biorących udział w postępowaniu ma pełne prawo do poznania uzasadnienia faktycznego i prawnego unieważnienia, istotne jest również to, że przepis art. 255 pkt 6 Pzp ogranicza katalog podstaw do unieważnienia postępowania wyłącznie do podstaw wskazanych w treści art. 457 ust. 1 p.z.p.
- zamawiający ma obowiązek podać wykonawcom uzasadnienie faktyczne podejmowanej czynności w taki sposób, aby było możliwe zweryfikowanie jej prawidłowości, co oznacza, że uzasadnienie faktyczne wymaga wskazania okoliczności (opis faktów, zdarzeń, stanu), które nakazują Zamawiającemu zastosowanie określonej normy prawnej[1].
Podsumowując, przesłanka dotycząca niemożliwej do usunięcia wady postępowania powinna być stosowana ostrożnie, jedynie w sytuacjach, gdy wada rzeczywiście uniemożliwia zawarcie ważnej umowy.
[1] Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 17 kwietnia 2023 r., sygn. akt: KIO 882/23.
