Zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa zajmują szczególne miejsce w systemie Prawa zamówień publicznych. Wynika to z ich specyfiki. Tryb ten stosuje się do zamówień na dostawy sprzętu, roboty budowlane i usługi przeznaczone wyłącznie do celów wojskowych, bądź których wykonanie wiąże się z korzystaniem z informacji niejawnych lub informacji podlegających ochronie ze względów bezpieczeństwa. W tym kontekście kwestie jawności postępowania oraz ochrony informacji niejawnych nabierają szczególnego znaczenia ze względu na bezpieczeństwo państwa.
Zasada jawności w postępowaniach w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa
Co do zasady postępowanie o udzielenie zamówienia w trybie przewidzianym dla obronności i bezpieczeństwa jest jawne. W celu realizacji tej zasady na zamawiającym spoczywają m.in. następujące obowiązki:
- zawiadomienia wykonawców, którzy złożyli wnioski i dopuszczenie do udziału w postepowaniu o wynikach oceny wniosków wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym,
- udzielenia informacji wykonawcom, którzy złożyli oferty w postępowaniu o ofercie wybranej jako najkorzystniejszej oraz ofertach odrzuconych,
- powiadomienia o unieważnieniu postępowania o udzielenie zamówienia wszystkich wykonawców biorących udział w postępowaniu.
Pzp przewiduje sytuacje, w których zamawiający może odstąpić od zasady jawności
Dzieje się tak, gdy ujawnienie określonych informacji mogłoby:
- utrudnić stosowanie przepisów prawa;
- być sprzeczne z interesem publicznym, w szczególności z interesem związanym z obronnością lub bezpieczeństwem;
- szkodzić zgodnym z prawem interesom handlowym wykonawców;
- mogłoby zaszkodzić uczciwej konkurencji pomiędzy wykonawcami.
Dostęp wykonawców do informacji niejawnych
Artykuł 1 ustawy o ochronie informacji niejawnych definiuje, czym są informacje niejawne. Za niejawne uznaje się informacje, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne. Ochrona obejmuje informacje już na etapie ich opracowywania i dotyczy wszystkich form i sposobów ich wyrażania.
także w trakcie ich opracowywania oraz niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania.
Podmioty uczestniczące w postępowaniu o udzielenie zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa mogą zapoznać się z dokumentami niejawnymi. Dostęp do takich informacji możliwy jest jednak po spełnieniu określonych warunków. Zamawiający ma szeroki zakres uprawnień służących ochronie informacji niejawnych. Przykładowo, jednym z podmiotowych środków dowodowych, jakich zamawiający może wymagać od wykonawców w przypadku zamówień, które wiążą się z przetwarzaniem informacji niejawnych, wymagają do nich dostępu, ich wykorzystania lub je zawierają, są dokumenty potwierdzające zdolność wykonawcy do ochrony tych informacji i ich przetwarzania na poziomie wymaganym przez odrębne przepisy, w szczególności posiadanie:
- ważnego świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego,
- ważnego poświadczenia bezpieczeństwa,
- zaświadczenia o odbyciu szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych.
Dodatkowe obowiązki zamawiającego w przypadku postępowań obejmujących informacje niejawne
W przypadku zamówień obejmujących informacje niejawne zamawiający ma obowiązek określenia w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia wymagań niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa tych informacji. W tym celu zamawiający może, w szczególności żądać wraz z ofertą zobowiązania wykonawcy i podwykonawców do ochrony informacji niejawnych znajdujących się w ich posiadaniu lub z którymi zapoznają się w trakcie realizacji zamówienia. Zamawiający ma również prawo do zweryfikowania lub odsunięcia pracowników wykonawcy, którzy mają brać udział w realizacji zamówienia, zarówno w trakcie postępowania jak i na etapie jego realizacji. Zamawiający może to zrobić w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy wymaga tego ochrona podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa. Po drugie, gdy jest to konieczne dla podniesienia bezpieczeństwa realizowanych zamówień.
Szczególną regulację dotyczącą wymagań wobec wykonawców co do bezpieczeństwa informacji niejawnych Pzp przewiduje w stosunku do dostaw. W tym zakresie zamawiający może m.in.:
- żądać złożenia wraz z ofertą dokumentacji gwarantującej spełnianie wymagań w zakresie wywozu, transferu lub tranzytu produktów związanych z zamówieniem w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, w tym wszelkich dokumentów towarzyszących uzyskanych od danego państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
- żądać złożenia wraz z ofertą dokumentacji gwarantującej, że organizacja i lokalizacja łańcucha dostaw wykonawcy umożliwia mu spełnienie wymagań zamawiającego w zakresie bezpieczeństwa dostaw określonych w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia, a także zobowiązania do zagwarantowania, że ewentualne zmiany w łańcuchu dostaw w trakcie realizacji zamówienia nie wpłyną negatywnie na zgodność z tymi wymaganiami.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego, zasada jawności postępowania znajduje zastosowanie również w zamówieniach w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa. Jej realizacja jest jednak ograniczona. Gdy koliduje z nadrzędnymi wartościami, takimi jak bezpieczeństwo państwa, interes publiczny czy ochrona uczciwej konkurencji, nie jest stosowana. W praktyce oznacza to, że zamawiający musi zapewnić równowagę między transparentnością a koniecznością ochrony informacji niejawnych. Pzp przyznaje zamawiającym w tym celu stosowne uprawnienia.
Doradztwo prawne w dziedzinie Zamówienia publiczne – Bieluk i Partnerzy
