W orzecznictwie i doktrynie istnieją dwa poglądy dotyczące sankcji zatrzymania wadium. Można jednak zaobserwować wyraźne ujednolicenie linii orzeczniczej na niekorzyść wykonawców.
Przepis ustawy
Sankcja zatrzymania wadium jest określona w art. 46 ust. 4a Prawo zamówień publicznych z 29 stycznia 2009 r. Zgodnie z tym przepisem, w postępowaniu o udzielenie zamówienia, zamawiający może żądać od wykonawców oświadczeń lub dokumentów potwierdzających:
- spełnianie warunków udziału w postępowaniu lub kryteria selekcji,
- spełnianie przez oferowane dostawy, usługi lub roboty budowlane wymagań określonych przez zamawiającego,
- brak podstaw wykluczenia.
Jeżeli wykonawca nie złoży wskazanych dokumentów lub oświadczeń bądź są one niekompletne, zawierają błędy lub budzą wątpliwości, zamawiający wzywa do ich złożenia, uzupełnienia lub poprawienia w terminie przez siebie wskazanym.
Nie złożenie oświadczeń lub dokumentów potwierdzających wyżej wymienione okoliczności, z przyczyn leżących po stronie wykonawcy (co powoduje brak możliwości wybrania oferty złożonej przez wykonawcę jako najkorzystniejszej) uprawnia zamawiającego do zatrzymania wadium wraz z odsetkami (art. 46 ust. 4a p.z.p).
Interpretacja przepisu
Przez długi czas wskazany artykuł rozumiano dosłownie. Uznawano, że zamawiający może zatrzymać wadium tylko w sytuacji, gdy wykonawca w ogóle nie przedłoży określonych dokumentów lub oświadczeń. Konieczna była więc całkowita bierność wykonawcy. Oznacza to, że zatrzymanie wadium dotyczyło wyłącznie ewidentnej sytuacji, w której wykonawca celowo, nie dochowując należytej staranności, nie przedkładał określonego, wymaganego w postępowaniu dokumentu.
Od wydania w 2017 r. uchwały Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 27/17 nastąpiło jednak wyraźne ujednolicenie linii orzeczniczej na niekorzyść wykonawców. Krajowa Izba Odwoławcza oraz sądy powszechne zgodnie orzekają, że nie tylko całkowita bierność wykonawcy może uprawnić zamawiającego do zatrzymania wadium. Uzasadniona jet także sytuacja, w której wykonawca składa dokument (oświadczenie), z którego jednak nie wynikają wymagane informacje. Organy jednoznacznie wskazują, że nie chodzi tu jedynie o fizyczne niezłożenie dokumentów i oświadczeń, lecz również złożenie ich w sposób niepotwierdzający spełnienia postawionych przez zamawiającego warunków.
W związku z powyższym, obecnie wykonawcy muszą wykazywać się większą dyscypliną w przedkładaniu dokumentów lub oświadczeń. Nie tylko ich całkowita bierność, ale także złożenie dokumentów w sposób niepotwierdzający spełnienia postawionych przez zamawiającego warunków, może skutkować zatrzymaniem wadium.
