Unia Europejska systematycznie poszerza zakres sankcji gospodarczych i finansowych wobec Rosji. W ramach tych działań ustanowiono zakaz udziału rosyjskich wykonawców w zamówieniach publicznych i koncesjach udzielanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Kogo dotyczy zakaz?
Zamówienia publiczne i koncesje nie mogą być udzielane lub dalej wykonywane na rzecz lub z udziałem podmiotów rosyjskich, rozumianych jako:
- obywateli rosyjskich, osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z siedzibą w Rosji;
- osób prawnych, podmiotów lub organów, do których prawa własności bezpośrednio lub pośrednio w ponad 50 % należą do podmiotu, o którym mowa w pkt 1 lub
- osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów działających w imieniu lub pod kierunkiem podmiotu, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
Zakaz obejmuje wykonawców, podwykonawców, dostawców oraz podmioty, na których zdolności wykonawca lub koncesjonariusz polega w przypadku, gdy przypada na nich ponad 10 % wartości zamówienia lub koncesji.
Jakich zamówień dotyczy zakaz?
Zakaz udzielania lub dalszego wykonywania zamówień publicznych i koncesji na rzecz lub z udziałem podmiotów rosyjskich dotyczy:
- zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne, udzielanych zgodnie z przepisami Pzp;
- zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne, wyłączonych ze stosowania Pzp na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4, art. 11 ust. 1 pkt 1-5 i 7-10, art. 13 ust. 1 pkt 3-8, art. 363 ust. 1, art. 365 i art. 366 Pzp;
- koncesji o wartości równej lub przekraczającej próg unijny, udzielanych zgodnie z przepisami ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi;
- koncesji o wartości równej lub przekraczającej próg unijny, wyłączonych ze stosowania przepisów ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b)-f), pkt 3 lit. a) i c)-k) oraz pkt 4-13 ustawy.
Zasady obowiązywania zakazu
Zakaz obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich od 9 kwietnia 2022 r. W odniesieniu do umów zawartych przed 9 kwietnia 2022 r. zakaz zacznie obowiązywać po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie wprowadzonych przepisów, tj. 10 października br.
Odstępstwa od zakazu
W ramach odstępstwa od wprowadzonego zakazu, właściwe organy krajowe mogą zezwolić na udzielenie i dalsze wykonywanie zamówień przez podmioty rosyjskie. Katalog zamówień, których dotyczy powyższa możliwość, określono w art. 5k ust. 2 Rozporządzenia Rady (UE) 2022/576 z dnia 8 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie.
Zezwolenie na udzielenie i dalsze wykonywanie jest możliwe w stosunku do zamówień, których przedmiotem jest:
- eksploatacja, utrzymanie, likwidacja potencjału jądrowego do zastosowań cywilnych, i gospodarowanie odpadami promieniotwórczymi pochodzącymi z tego potencjału, zaopatrzenie go w paliwo, ponowne przetwarzanie paliwa i zapewnienie jego bezpieczeństwa;
- kontynuacja projektowania, budowy i oddania do eksploatacji potrzebne do ukończenia cywilnych obiektów jądrowych,
- dostawa prekursorów do wytwarzania medycznych radioizotopów i na potrzeby podobnych zastosowań medycznych, technologii krytycznych na potrzeby monitorowania promieniowania środowiskowego,
- współpraca w dziedzinie cywilnego wykorzystania energii jądrowej, w szczególności w dziedzinie badań i rozwoju;
- współpraca międzyrządowa w ramach programów kosmicznych;
- dostarczanie absolutnie niezbędnych towarów lub świadczenie absolutnie niezbędnych usług, które mogą być dostarczane lub świadczone wyłącznie przez osoby, których dotyczy wyłączenie, lub których dostarczenie lub świadczenie w wystarczającej ilości lub w wystarczającym wymiarze mogą zapewnić wyłącznie osoby, których dotyczy wyłączenie;
- funkcjonowanie przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych Unii i państw członkowskich w Rosji, w tym delegatur, ambasad i misji, lub organizacji międzynarodowych w Rosji korzystających z immunitetów zgodnie z prawem międzynarodowym;
- zakup, przywóz lub transport gazu ziemnego i ropy naftowej, w tym produktów rafinacji ropy naftowej, a także tytanu, aluminium, miedzi, niklu, palladu i rudy żelaza z Rosji lub przez Rosję do Unii; lub
- zakup, przywóz lub transport do Unii węgla oraz innych stałych paliw kopalnych, wymienionych w załączniku XXII, do 10 sierpnia 2022 r.
Zakaz jako podstawa wykluczenia wykonawcy
Wprowadzony zakaz stanowi podstawę do wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. W konsekwencji wykonawca, który należy do którejkolwiek z kategorii podmiotów objętych zakazem, podlega obligatoryjnemu wykluczeniu z udziału w postępowaniu. Wówczas oferta tego wykonawcy powinna zostać odrzucona na podstawie art. 226 pkt 2 lit. a) ustawy Pzp, tj. z uwagi na fakt, że oferta została złożona przez wykonawcę podlegającego wykluczeniu z postępowania.
Zamawiający za pomocą wszelkich dostępnych podmiotowych środków dowodowych może zweryfikować, czy w stosunku do konkretnego podmiotu zachodzi powyższa podstawa wykluczenia. Podmiotowym środkiem dowodowym w tym zakresie może być w szczególności:
- oświadczenie własne wykonawcy o braku postaw do wykluczenia na ww. podstawie prawnej,
- odpis lub informacja z KRS lub CEIDG,
- roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe albo jego część,
- sprawozdanie zarządu z działalności jednostki albo jego część,
- informacja z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Podkreślić należy, że zakaz udziału rosyjskich wykonawców w zamówieniach i koncesjach stanowi odrębną, w stosunku do przesłanek wykluczenia wprowadzonych ustawą z 13 kwietnia 2022 – o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, podstawę wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu. Wymienione powyżej podstawy wykluczenia są samoistne, obligatoryjne i dodatkowe w stosunku do przesłanek przewidzianych w Pzp.
